بررسی تحمل به شوری ریشه و شاخسارة یازده ژنوتیپ‌ نخود متحمل و حساس به خشکی در شرایط هیدروپونیک

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی

2 دانشگاه فردوسی، دانشکده کشاورزی،گروه بیوتکنولوژی و به‌نژادی گیاهان زراعی

چکیده

شوری به عنوان یک تنش محیطی مهم و مشکل عمده در کشاورزی مناطق خشک و نیمه‌خشک مطرح است. گیاه نخود (Cicer arietinum L.) مشابه با سایر بقولات، نسبت به شوری حساس است و در نتیجه، گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به شوری برای کشت در این مناطق از اهمیت زیادی برخوردار است. این آزمایش در سال 1388 در شرایط گلخانه با هدف مطالعة تحمل به تنش شوری در یازده ژنوتیپ نخود از طریق بررسی پاسخ خصوصیات ریشه و اندام‌های هوایی آن‌ها انجام شد. برای این منظور، تأثیر دو تیمار شوری القاءشده با استفاده از نمک کلریدسدیم در سطوح 8 و 12دسی‌زیمنس بر متر به همراه تیمار شاهد (بدون تنش شوری) در محیط هیدروپونیک (کرت اصلی) بر روی ژنوتیپ‌های مورد نظر (کرت‌ فرعی) در شرایط گلخانه، در قالب کرت‌های خُردشده در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان، چهار هفته‌ پس از انتقال به محیط هیدروپونیک برداشت شدند. نتایج نشان داد که تنش شوری باعث کاهش معنی‌دار شاخص پایداری غشاء، سطح سبز برگ، درصد مادة خشک ریشه و اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد شاخة جانبی و وزن خشک اندام هوایی و ریشه و افزایش مقدار نسبی آب برگ ژنوتیپ‌های مورد مطالعه شد. شاخص پایداری غشاء (73/0 و 61/0) و نسبت سطح سبز برگ به کل سطح برگ (68/0 و 56/0) همبستگی مثبت و معنی‌داری به ترتیب با میزان تولید مادة خشک اندام هوایی و ریشه در ژنوتیپ‌ها داشتند. بهره‌گیری از شاخص‌های مقاومت و ترسیم نمودار بای‌پلات نشان داد که در بین ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی، ژنوتیپ‌های MCC696، MCC544 و MCC877 کمترین و ژنوتیپ MCC760 بیشترین میزان مقاومت به شوری را از نظر تولید مادة خشک و شاخص‌های تحمل دارا بودند. در این مطالعه به غیر از ژنوتیپ MCC783، ژنوتیپ‌های حساس به خشکی در گروه ژنوتیپ‌های متحمل به شوری قرار گرفتند. بنابراین به نظر می‌رسد لزوماً ژنوتیپ‌هایی که متحمل به خشکی هستند از تحمل به شوری بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های حساس به خشکی برخوردار نیستند. به طور کلی به منظور دستیابی به ارقام نخود که علاوه بر تحمل به خشکی، متحمل به شوری نیز باشند، ژنوتیپ‌ها باید برای هر دو صفت مورد گزینش قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of tolerance to salinity based on root and shoot growth of 11 drought tolerant and sensitive chickpea genotypes at hydroponics conditions

نویسندگان [English]

  • Mohamad Zare Mehrjerdi 1
  • Jafar Nabati 1
  • Ali Massomi 1
  • Abdolreza Bagheri 2
  • Mohamad Kafi 2
چکیده [English]

Salinity is a major environmental problem in arid and semi-arid areas. Chickpea (Cicer arietinum L.), like other legumes is sensitive to salinity. Therefore, selection of genotypes to grow on saline areas is important. Eleven chickpea genotypes (as sub plots) were grown in the greenhouse conditions on a medium containing different NaCl concentrations (8 and 12 dSm-1) and control (Hoagland solution) as main plots. The results showed that salinity reduced membrane stability index, green leaf area, the percentage of shoot and root dry matter, plant height, number of branch and root to shoot dry weight, significantly and increased leaf relative water content in all genotypes. Membrane stability index (0.61 and 0.73) and green leaf area to total leaf area ratio (0.68 and 0.56) in genotypes showed a positive correlation with shoot and root dry matter, respectively. Biplot on resistance index based on dry matter production showed that amomg drought tolerant genotypes, MCC696, MCC544 and MCC877 are least and MCC760 is the highest salt tolerant genotypes. In this study, except MCC873, other drought sensitive genotypes were categorized in the salt tolerant group. Therefore, it seems that drought tolerant genotypes are not necessarily salt tolerant. Generally, in order to achieve the drought and salinity tolerant chickpea varieties, the genotypes for both traits should be selected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chickpea
  • Leaf relative water content
  • Resistance index
  • Root
  • Shoot
CAPTCHA Image