ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ و سال و تجزیه کلاستر عملکرد دانه در برخی لاین‌های باقلا (Vicia faba L.)

هشت ژنوتیپ باقلا به همراه رقم شاهد برکت در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان به مدت سه سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش به منظور تعیین صفات زراعی، اجزای عملکرد و پایداری عملکرد دانه برای انتخاب بهترین ژنوتیپ‌ها اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس بلوک‌های کامل تصادفی در هر سال و تجزیه واریانس مرکب، حاکی از اختلاف ژنوتیپ‌ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی در سطح 1% بود. به‌منظور مشخص نمودن ارقام پایدار و بررسی واکنش ارقام در سال‌های مختلف، تجزیه پایداری با استفاده از روش‌های واریانس محیطی و ضریب تغییرات محیطی و روش‌های ناپارامتری واریانس و انحراف معیار رتبه انجام گردید. نتایج تجزیه مرکب در سه سال، حاکی از اثرات متقابل بسیارمعنی‌دار ژنوتیپ و محیط بود. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس محیطی نشان داد که ژنوتیپ شماره 8 دارای کمترین واریانس محیطی و بیشترین پایداری بود. همچنین بر اساس روش ضریب تغییرات محیطی، ژنوتیپ‌های شماره 8 و 5 به ترتیب دارای بیشترین پایداری بودند. بر اساس تجزیه پایداری به روش ناپارامتری، ژنوتیپ‌های شماره 5 و 8 به ترتیب با میانگین رتبه 33/1 و 2، دارای کمترین رتبه و کمترین انحراف‌معیار رتبه و بیشترین پایداری بودند. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه واریانس و روش‌های مختلف تجزیه پایداری و تجزیه کلاستر، ژنوتیپ‌های شماره 5 و 8 در سال‌های مختلف، پایداری بسیارخوبی داشته و از نظر عملکرد دانه نیز نسبت به شاهد منطقه (برکت) برتری داشتند و برای منطقه گرگان مناسب شناخته شدند.

واژه‌های کلیدی: اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، باقلا، تجزیه کلاستر، تجزیه مرکب