غربالگری ژنوتیپ‌های‌ نخود (Cicer arietinum L.) برای تحمل به شوری در مرحله ابتدای رشد رویشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نرگس صفایی ¹
• محمد کافی ²
• احمد نظامی ³
• جعفر نباتی ⁴

¹ گروه اگروتکنولوژی-دانشکده کشاورزی-دانشگاه فردوسی مشهد

² فردوسی مشهد

³ گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴ دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/ijpr.2023.79906.1049

چکیده

به‌منظور ارزیابی ژنوتیپ‌های متحمل به شوری، 206 ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در شرایط هیدروپونیک، در مرحله گیاهچه‌ای در معرض تنش شوری 12 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم قرار گرفتند. نتایج نشان داد که 31 ژنوتیپ، از بقای بین 76-100 درصد برخوردار بودند و از بین آن‌ها 10 ژنوتیپ میزان بقاء 100 درصد داشتند. در اثر تنش شوری با کاهش میزان بقاء، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته و زیست‌توده کاهش یافت. میانگین غلظت سدیم اندام‌های هوایی فقط در دامنه بقاء 26-50 درصد نسبت به سایر دامنه‌های بقاء افزایش نشان داد. میزان بقاء با تعداد شاخه فرعی، ارتفاع بوته، اختلاف ارتفاع بوته، زیست‌توده و غلظت پتاسیم در گیاه همبستگی مثبت و معنی‌داری نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه عامل‌ها، سه عامل در مجموع 75 درصد از تغییرات موجود در کل داده‌ها توجیه کردند. عامل اول و دوم که بیشترین تغییرات واریانس داده‌ها را توجیه کردند، شامل میزان بقاء، تعداد شاخه فرعی در بوته، ارتفاع بوته، اختلاف ارتفاع بوته قبل و بعد از تنش، زیست‌توده و غلظت سدیم در بوته بودند. ژنوتیپ‌های MCC1782، MCC1977، MCC1703، MCC1568، MCC1573، MCC1737، MCC1209، MCC1516، MCC1493، MCC1832، MCC1957، MCC1721، MCC2016، MCC1704، MCC1641، MCC1815، MCC1775،MCC178، MCC1754، MCC1627، MCC1716، MCC1918، MCC1827، به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل‌تر انتخاب شدند. ژنوتیپ‌ها در چهار گروه، دسته‌بندی شدند که گروه سوم و چهارم از نظر بقاء، زیست‌توده، ارتفاع بوته میانگین بالاتری را در میان سایر گروه‌ها داشتند و می‌توان از آن‌ها در برنامه‌های اصلاحی برای تحمل به شوری استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

• تجزیه خوشه‌ای
• تجزیه عامل‌ها
• بقا
• زیست‌توده
• سدیم

---