ارزیابی صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و عملکردی بخشی از مجموعه ژرم پلاسم نخود بانک بذر دانشگاه فردوسی مشهدالف: نخود های تیپ دسی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• احمد نظامی ¹
• فرزین پورامیر ¹
• صیاد مؤمنی ¹
• حسن پُرسا ²
• علی گنجعلی ²
• رضا باقری ³

¹ دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ اسلام

10.22067/ijpr.v1i2.9227

چکیده

به‌منظور بررسی خصوصیات فنولوژیک، مورفولوژیک و عملکردی ژنوتیپ‌های نخود تیپ دسی، تحقیقی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به اجرا درآمد. در این تحقیق، 70 ژنوتیپ نخود تیپ دسی از بانک بذر حبوبات دانشگاه فردوسی مشهد در کرت‌هایی به طول 5/2 متر و فاصله ردیف 50 سانتی‌متر، در یک تا چهار خط کاشت، بدون تکرار در پنجم اردیبهشت ماه، کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مختلف اندازه‌گیری شده در مورد هر یک از نمونه‌های کشت شده بر اساس دیسکریپتور نخود عبارت بودند از طول دوره‌ی سبز شدن تا گلدهی، طول دوره‌ی گلدهی تا غلاف‌دهی، طول دوره‌ی گلدهی تا رسیدگی، رنگ گل، رنگ دمگل، طول گل، تعداد گل در خوشه، رنگ غلاف، طول غلاف، شروع پُرشدن دانه، تیپ برگ‌ها، تیپ رشدی گیاه، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد شاخه‌های فرعی (اولیه، ثانویه و ثالثیه)، تعداد گره در ساقه، طول برگ، طول و عرض برگچه، تعداد برگچه در برگ، سطح برگ، تعداد غلاف در دمگل، تعداد غلاف در بوته، شکوفایی غلاف، تعداد دانه در غلاف، بافت پوسته‌ی بذر، وجود یا عدم وجود خال‌های کوچک روی بذر، شکل دانه و میزان عملکرد دانه. نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر تعداد روز از گلدهی تا رسیدگی، اختلاف معنی‌داری وجود نداشت و دامنه‌ی آن از 32 تا 44 روز بود. بیشترین (47%) و کمترین (20%) تعداد ژنوتیپ‌ها از نظر طول دوره‌ی گل‌دهی تا رسیدگی به ترتیب در دامنه‌ی 37 تا 39 روز و کمتر از 37 روز قرار داشتند. در میان ژنوتیپ‌های مورد بررسی، تنوع قابل‌توجهی از نظر گستره‌ی ارتفاع بوته وجود داشت به‌طوری‌که تفاوت حداقل و حداکثر ارتفاع بوته مشاهده شده حدود 53 سانتی‌متر بود. ژنوتیپ 708MCC با 63 سانتی‌متر، بیشترین میزان ارتفاع بوته را دارا بود. ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک در 13 درصد از ژنوتیپ‌ها، بیشتر از 15 سانتی‌متر بود. عملکرد دانه در64درصد از ژنوتیپ‌ها که بیشترین میزان عملکرد دانه را دارا بودند، بیش از 400 گرم در مترمربع بود به طوری که نمونه 608MCC با 745 گرم در مترمربع، بیشترین میزان عملکرد دانه را تولید نمود. نتایج در مجموع نشان داد که تنوع قابل‌ملاحظه‌ای در میان ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر صفات ارزیابی شده، وجود دارد و از این رو می‌توان از این تنوع در برنامه‌های اصلاحی جهت بهبود عملکرد این گیاه استفاده کرد.

وا‌‌ژه‌های کلیدی: اجزای عملکرد ، دیسکریپتور نخود، ژرم‌پلاسم

---